پیامد مدیریت چرای دام و جهت شیب بر برخی از ویژگی های بیولوژیک و ریخت های گوناگون کربن آلی خاک در حوضه های دوگانه آبخیز گنبد

اندوختن کربن در خاک از دو دیدگاه دارای اهمیت می باشد. یکی از نگاه زیست محیطی و برای جلوگیری از افزایش غلظت کربن دی اکسید در هوا و دیگری از دیدگاه خاکشناسی و کشاورزی و پیامد چشم گیر افزایش ماده آلی بر بهبود ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک است. چراگاه ها سطح گسترده ای از خشکی ها را می پوشانند. شیوه بهره مندی از چراگاه ها بر پویایی کربن و دگرگونی های بیولوژیک عناصر غذایی در خاک کارایی بسیاری دارد. هدف این پژوهش بررسی پیامد مدیریت چرای دام و جهت شیب بر ویژگی های بیولوژیکی و اندوخته های آلی خاک در حوزه های زوجی گنبد استان همدان است. حوزه های زوجی گنبد دارای یک حوزه شاهد با چرای آزاد و حوزه نمونه با چرای کنترل شده است. این دو حوزه از دیدگاه مساحت، ویژگی های زمین شناسی و هیدرولوژیکی همسان هستند. در حوضه نمونه از سال 1381 از درون داد دام جلوگیری شده و کارهای آبخیزداری در حال انجام است. در این حوزه شیوه ای از چرای تاخیری انجام شده و از 15 مهر ماه هر سال پس از رسیدن و پخش شدن بذرها، در پایان فصل چرا و تنها برای زمانی نزدیک یک ماه دام وارد حوضه می شود. در درون منطقه نمونه 3 بخش جدا شده ای با حصار فلزی است که به خوبی از چرا حفاظت گردیده است. نمونه برداری خاک از سه منطقه چرای بی رویه، چرای کنترل شده و چرا نشده با جدا سازی جهت شیب و در دو فصل بهار و پاییز از ژرفای 0-10 سانتی متری با پنج تکرار انجام شد. ویژگی های فراوانی باکتریها، قارچها و اکتینومایستها، تنفس پایه و برانگیخته و کربن زیتوده میکروبی و همچنین اندازه کربن آلی و نیتروژن در اندوخته های کربن آلی جدایش های فیزیکی و پایداری خاکدانه ها در هریک از نمونه های خاک اندازه گیری شدند. نتایج آزمایش در طرح کاملا تصادفی در چارچوب فاکتوریل و در پنج تکرار بررسی گردید. فراوانی باکتری ها در مدیریت چرای کنترل شده بیشترین و در چرای بی رویه کمترین بود و همچنین فصل بهار و شیب شمالی بیشتر از فصل پاییز و شیب جنوبی دارای فراوانی باکتری بودند. فراوانی قارچ و اکتینومایست، همچنین اندازه تنفس پایه و کرین زیتوده در مدیریت چرا نشده ، فصل بهار و شیب های شمالی بیشترین بودند. اما اندازه تنفس برانگیخته در مدیریت چرانشده کمتر از چرای کنترل شده بود و همچنین در چرای بی رویه کمترین بدست آمد.این نتیجه نشان دهنده توانایی منطقه چرای کنترل شده در افزایش فعالیت زیستی خاک می باشد. اندازه کربن بخشهای سبک و سنگین به گونه چشم گیری بسته به شیوه بهره مندی از خاک، فصل و جهت شیب تغییر کرده است. اندازه کربن در بخش هم اندازه شن میان دو مدیریت چرانشده و چرای کنترل شده و همچنین میان دو فصل چرا ناهمانندی چشم گیری نداشت. ولی در چرای بی رویه بسیار کمتر بود. اندازه کربن بخش کوچکتر از شن نیز در چرای بی رویه کمترین و در دو مدیریت دیگر بدون ناهمانندی چشم گیر بدست آمد. پایداری خاکدانه ها نیز در مدیریت چرانشده، فصل بهار و شیب های شمالی بیشترین بدست آمد.